Paratiroid kanseri, paratiroid bezlerinde görülen bir tümör türüdür ve genellikle yüksek kalsiyum seviyelerine (hiperkalsemi) yol açarak çeşitli sağlık sorunlarına neden olabilir. Erken tanı ve tedavi, hastalığın seyrini ve yaşam kalitesini önemli ölçüde etkiler.
Paratiroid Kanseri Nedir?
Paratiroid kanseri, boynun arkasında bulunan ve vücutta kalsiyum dengesini sağlayan paratiroid bezlerinde gelişen nadir bir tümör türüdür. Genellikle hiperkalsemiye (kanda aşırı kalsiyum birikimi) yol açarak halsizlik, kemik ağrıları ve böbrek sorunlarına neden olur. Erken teşhis ve uygun tedavi, hastalığın ilerlemesini engelleyebilir.
Paratiroid Kanseri Belirtileri
Paratiroid kanserinin belirtileri, genellikle kanda yüksek kalsiyum seviyelerinin (hiperkalsemi) neden olduğu çeşitli semptomlarla ortaya çıkar. Bu durum, kemik sağlığından böbrek fonksiyonlarına ve sinir sistemine kadar birçok alanı etkileyebilir. Erken dönemde fark edilmesi zor olsa da, belirtiler ilerledikçe hastaların yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürebilir. Paratiroid kanseri belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
- Yüksek kalsiyum seviyesi (Hiperkalsemi)
- Şiddetli kemik ve eklem ağrıları
- Yorgunluk ve halsizlik
- Sık idrara çıkma ve aşırı susuzluk hissi
- Mide bulantısı ve iştahsızlık
- Kas güçsüzlüğü ve kaslarda ağrı
- Böbrek taşları
- Konsantrasyon zorluğu ve zihinsel bulanıklık
- Depresyon veya ruh hali değişiklikleri
- Kilo kaybı
- Karın ağrısı
- Kabızlık
- Yüksek tansiyon
- Kalp ritmi düzensizlikleri
- Ciltte kuruluk ve kaşıntı
Paratiroid Kanseri Nedenleri ve Risk Faktörleri
Paratiroid kanserinin kesin nedenleri tam olarak bilinmemektedir, ancak bazı risk faktörleri bu kanser türünün gelişiminde rol oynayabilir. Genetik yatkınlık, paratiroid kanserinin önemli risk faktörlerinden biridir; ailede paratiroid kanseri veya diğer endokrin tümör öyküsü bulunması, hastalığa yakalanma olasılığını artırabilir. Özellikle Multiple Endokrin Neoplazi Tip 1 (MEN1) gibi genetik sendromlar, paratiroid kanseri riskini yükseltir.
Önceki radyasyon tedavileri de risk faktörleri arasındadır; boyun veya baş bölgesine daha önce radyasyon uygulanmış kişilerde paratiroid kanseri gelişme riski artabilir. Kalıtsal sendromlar da paratiroid kanseri ile ilişkilendirilmiştir. Özellikle MEN1 ve Hyperparathyroidism-Jaw Tumor (HPT-JT) sendromları gibi bazı genetik rahatsızlıklar, paratiroid bezlerinde kanser gelişimine neden olabilir.
Ayrıca cinsiyet ve yaş da paratiroid kanseri için risk faktörleri arasında yer alır; bu kanser türü kadınlarda daha sık görülmekle birlikte genellikle orta yaşlarda veya ileri yaşlarda ortaya çıkar. Son olarak, uzun süreli hiperkalsemi (yüksek kalsiyum seviyeleri) de paratiroid kanseri riskini artırabilir; kanser dışı nedenlerle de olsa sürekli yüksek kalsiyum seviyeleri paratiroid bezlerinde hücresel anormalliklere yol açabilir.
Paratiroid Kanseri Tanısı Nasıl Konur?
Paratiroid kanserinin tanısı, hastanın belirtileri ve kan testleri ile başlayan bir dizi değerlendirme ve görüntüleme yöntemiyle konur. İlk olarak, kandaki kalsiyum ve paratiroid hormonu (PTH) seviyelerine bakılır. Paratiroid kanseri olan hastalarda genellikle yüksek kalsiyum ve PTH seviyeleri görülür. Bu iki değerin birlikte yüksek olması, doktorları paratiroid bezi ile ilgili bir soruna yönlendirebilir.
Kan testleri sonrasında tanıyı desteklemek amacıyla görüntüleme yöntemleri kullanılır. Ultrason, bilgisayarlı tomografi (BT) veya manyetik rezonans görüntüleme (MRI) gibi yöntemlerle paratiroid bezindeki tümörler veya büyümeler tespit edilebilir. Bazı durumlarda, sestamibi sintigrafisi gibi özel görüntüleme yöntemleri de kullanılabilir; bu yöntem, radyoaktif bir madde ile paratiroid bezlerinin görüntülenmesini sağlar ve kanserli dokuların daha belirgin şekilde görülmesine yardımcı olur.
Kesin tanı için bazen biyopsi yapılabilir; ancak paratiroid kanserinde biyopsi nadiren tercih edilir, çünkü bu işlem tümörün çevre dokulara yayılma riskini artırabilir. Genellikle cerrahi müdahale sırasında alınan dokunun patolojik incelemesiyle kesin tanı doğrulanır. Bu değerlendirmeler, doktorların doğru tanıyı koymasına ve en uygun tedavi planını hazırlamasına olanak tanır.
Paratiroid Kanseri Evreleri ve Yayılma Şekli
Paratiroid kanseri evreleri, kanserin paratiroid bezi dışına ve çevre dokulara ne kadar yayıldığına göre sınıflandırılır. Evre 1'de kanser, yalnızca paratiroid bezinde sınırlıdır ve çevre dokulara sıçramamıştır. Bu erken aşamada tedavi başarı oranı yüksektir. Evre 2'de tümör büyümeye devam eder fakat hâlâ çevredeki dokulara yayılmamıştır. Evre 3, kanserin paratiroid bezinin ötesine geçerek çevre yumuşak dokuya ve boyundaki lenf düğümlerine yayılmaya başladığı evredir. Bu durumda kanser hücreleri lenf düğümlerinde de görülebilir. Evre 4 ise hastalığın ileri aşamasıdır; bu evrede kanser uzak organlara, özellikle akciğer, karaciğer ve kemiklere yayılmış olabilir. İleri evrelerde tedavi, kanseri kontrol altına almayı ve semptomları yönetmeyi hedefler.
Paratiroid Kanseri Nasıl Tedavi Edilir?
Paratiroid kanseri tedavisinde en etkili yöntem, kanserli paratiroid bezinin cerrahi olarak çıkarılmasıdır. Bu işlem, paratiroidektomi olarak adlandırılır ve tümörün çevre dokulara yayılmasını önlemek için bezin tam olarak alınmasını hedefler. Eğer kanser boyundaki lenf düğümlerine veya diğer çevre dokulara yayılmışsa, boyun diseksiyonu ile bu bölgelerdeki kanserli dokular da çıkarılır.
Cerrahiden sonra, kalan kanser hücrelerini yok etmek veya hastalığın tekrarlama riskini azaltmak amacıyla radyoterapi uygulanabilir. Paratiroid kanseri kemoterapiye genellikle dirençlidir, ancak bazı ileri evre vakalarda ek bir tedavi seçeneği olarak değerlendirilebilir. Hastalığın sıkça yol açtığı yüksek kalsiyum seviyelerini (hiperkalsemi) dengelemek için hormon tedavisi uygulanır ve bu tedavi, kalsiyum seviyelerini düşürerek semptomların azalmasına yardımcı olur. Erken teşhis ve uygun tedavi planı, paratiroid kanseriyle mücadelede hastanın yaşam kalitesini artırmada kritik öneme sahiptir.
